ADHD bij kinderen herkennen: checklist voor ouders
Als ouder ken je je kind het beste. Misschien merk je dat je kind anders is dan leeftijdsgenoten: drukker, impulsiever, of juist dagdromerig en verstrooid. Maar hoe weet je of dit 'gewoon kinderlijk gedrag' is, of dat het wijst op ADHD? In dit artikel geef ik je een praktische checklist om ADHD-symptomen bij je kind te herkennen, leg ik uit wanneer professionele hulp zinvol is, en vertel ik wat je als ouder kunt doen. Ook voor volwassenen is er een ADHD zelftest beschikbaar als je zelf ook symptomen herkent.
Wat is ADHD bij kinderen?
ADHD staat voor Attention Deficit Hyperactivity Disorder. Bij kinderen uit ADHD zich vaak duidelijker dan bij volwassenen, omdat kinderen nog minder compensatiestrategieën hebben ontwikkeld. De drie kerngebieden zijn:
- Aandachtsproblemen — moeite met focussen, snel afgeleid, vergeetachtig
- Hyperactiviteit — altijd in beweging, kan niet stilzitten, rent en klimt
- Impulsiviteit — ondoordacht handelen, onderbreken van gesprekken, ongeduld
Niet elk kind met ADHD heeft alle symptomen. Sommige kinderen zijn vooral onoplettend (ADD), anderen vooral hyperactief-impulsief, en weer anderen hebben een combinatie van beide. Meer hierover lees je in ons artikel over de 3 typen ADHD.
Belangrijk: ADHD wordt pas gediagnosticeerd als symptomen:
- Al minstens 6 maanden aanwezig zijn
- In meerdere situaties voorkomen (thuis, school, sport)
- Beperkend zijn voor het dagelijks functioneren
- Voor het 12e jaar zijn begonnen (volgens DSM-5)
Checklist: symptomen per leeftijd
ADHD uit zich verschillend per leeftijdsfase. Hieronder vind je checklists per leeftijd.
🧒 Peuters en kleuters (2-5 jaar)
Het is lastig om ADHD te diagnosticeren bij heel jonge kinderen, omdat veel peuters van nature druk en impulsief zijn. Toch zijn er signalen die kunnen wijzen op ADHD:
Hyperactiviteit:
- ☐ Kan niet stilzitten, zelfs tijdens eten of voorlezen
- ☐ Rent en klimt overal, ook in gevaarlijke situaties
- ☐ Praat extreem veel (zodra ze kunnen praten)
- ☐ Heeft moeite met rustige activiteiten zoals puzzelen
Impulsiviteit:
- ☐ Wacht niet op zijn/haar beurt bij spelletjes
- ☐ Onderbreekt anderen constant
- ☐ Reageert heftig op teleurstellingen
- ☐ Heeft moeite met overgangen tussen activiteiten
Aandacht:
- ☐ Speelt maar heel kort met speelgoed, wisselt constant
- ☐ Lijkt niet te luisteren als je tegen hem/haar praat
- ☐ Maakt taken niet af (bijvoorbeeld opruimen)
Let op: Bij deze leeftijd is het normaal om druk en ongeduldig te zijn. Pas als het extreem is en beperkend voor het kind, kan ADHD overwogen worden.
👦 Basisschoolleeftijd (6-12 jaar)
Op de basisschool worden ADHD-symptomen vaak duidelijker, omdat schoolse taken meer concentratie en zelfbeheersing vereisen.
Aandachtsproblemen:
- ☐ Maakt slordige foutjes, ook bij bekende taken
- ☐ Heeft moeite om aandacht vast te houden tijdens les
- ☐ Lijkt niet te luisteren als je tegen hem/haar praat
- ☐ Volgt instructies niet op (niet uit onwil, maar door afleiding)
- ☐ Heeft moeite met organiseren van taken en spullen
- ☐ Verliest vaak spullen (schrift, jas, speelgoed)
- ☐ Wordt snel afgeleid door externe prikkels
- ☐ Is vergeetachtig bij dagelijkse activiteiten
Hyperactiviteit:
- ☐ Zit te wiebelen, tikken, draaien op de stoel
- ☐ Staat op in situaties waar dat niet hoort (in de klas, tijdens eten)
- ☐ Rent en klimt in ongepaste situaties
- ☐ Heeft moeite met rustig spelen
- ☐ Lijkt altijd 'aangedreven door een motor'
- ☐ Praat excessief veel
Impulsiviteit:
- ☐ Flapt antwoorden eruit voordat de vraag is afgemaakt
- ☐ Heeft moeite om te wachten op zijn/haar beurt
- ☐ Onderbreekt anderen of dringt zich op
- ☐ Doet gevaarlijke dingen zonder nadenken
Schoolse signalen:
Leraren merken vaak als eerste dat een kind moeite heeft. Ze zien dat het kind:
- Huiswerk vergeet
- Moeite heeft om stil te zitten
- Anderen stoort tijdens de les
- Veel moeite moet doen om resultaten te behalen (ondanks intelligentie)
🧑 Tieners (12-18 jaar)
Bij tieners neemt hyperactiviteit vaak af, maar aandachtsproblemen en impulsiviteit blijven. Ook komen sociale en emotionele problemen vaker voor.
Aandacht:
- ☐ Uitstelgedrag bij huiswerk en schooltaken
- ☐ Moeite met plannen en organiseren
- ☐ Vergeet afspraken en deadlines
- ☐ Kan zich niet concentreren tijdens lessen
Impulsiviteit:
- ☐ Impulsieve beslissingen (geld uitgeven, relaties, experimenten)
- ☐ Risicovol gedrag (hard rijden, drugs, alcohol)
- ☐ Emotionele uitbarstingen
Sociale en emotionele problemen:
- ☐ Moeite met vriendschappen (te impulsief, te dominant)
- ☐ Laag zelfbeeld door school- en sociale problemen
- ☐ Frustratie over niet kunnen presteren zoals gewenst
Wil je weten hoe ADHD zich bij volwassenen uit? Lees dan ons artikel ADHD bij volwassenen: symptomen herkennen.
Verschil tussen jongens en meisjes
ADHD uit zich vaak anders bij jongens en meisjes, waardoor meisjes vaker over het hoofd worden gezien.
Jongens met ADHD:
- Vaker hyperactief-impulsief type
- Meer fysiek druk: rennen, klimmen, niet stilzitten
- Vaker externaliserend gedrag: opvallend, storend in de klas
- Worden eerder doorverwezen voor diagnostiek
Meisjes met ADHD:
- Vaker onoplettend type (ADD)
- Minder fysiek hyperactief, meer innerlijke onrust
- Dagdromerig, 'in de wolken'
- Compenseren beter (lijken braaf en georganiseerd)
- Internaliseren problemen: angst, somberheid, laag zelfbeeld
- Worden later of helemaal niet gediagnosticeerd
Let op: Meisjes met ADHD worden vaak pas herkend in de puberteit of zelfs volwassenheid. Als ouder van een dochter: wees alert op dagdromen, vergeetachtigheid, perfectionisme (als compensatie) en emotionele gevoeligheid.
Meer hierover lees je in ons artikel ADHD bij vrouwen: waarom het vaak over het hoofd wordt gezien.
Wanneer naar de huisarts?
Je hoeft niet meteen alarm te slaan als je kind één of twee symptomen herkent. Maar overweeg een afspraak met de huisarts als:
✅ Symptomen zijn er al langer dan 6 maanden
✅ Ze komen voor in meerdere situaties (thuis én school)
✅ Ze belemmeren het dagelijks functioneren (schoolprestaties, vriendschappen, zelfvertrouwen)
✅ Leraren of andere opvoeders maken zich ook zorgen
✅ Je kind lijdt onder de symptomen (frustratie, verdriet, boosheid)
Hoe bereid je je voor op het gesprek?
- Noteer concrete voorbeelden van gedrag dat je zorgen baart
- Vraag input van school — leraren zien je kind in een andere context
- Vraag naar vragenlijsten — de huisarts kan vragenlijsten meegeven voor ouders en leraren (bijvoorbeeld de AVL/ADHD-vragenlijst)
- Bespreek impact — leg uit hoe symptomen je kind beperken
De huisarts kan je doorverwijzen naar een specialist: een kinder- en jeugdpsychiater of orthopedagoog voor verdere diagnostiek.
Meer over het diagnostisch traject lees je in ons artikel Van zelftest naar diagnose.
Wat kun je als ouder doen?
Of je kind nu een diagnose heeft of niet, er zijn strategieën die kunnen helpen:
1. Structuur en routine
Kinderen met ADHD hebben baat bij duidelijke structuur:
- Vaste tijden voor opstaan, eten, slapen
- Duidelijke regels en consequenties
- Visuele schema's (plaatjes voor jonge kinderen, planningsborden voor oudere)
2. Positieve versterking
Focus op wat goed gaat in plaats van alleen op probleemgedrag:
- Beloon gewenst gedrag (bijvoorbeeld een stickersysteem)
- Geef specifieke complimenten: "Goed dat je rustig bent blijven zitten tijdens het eten"
- Vermijd eindeloze herhaling van wat er fout gaat
3. Duidelijke communicatie
- Korte, concrete instructies
- Eén opdracht tegelijk
- Oogcontact maken en checken of je kind het begrepen heeft
4. Beweging en rust
- Zorg voor voldoende beweging — sport helpt om energie kwijt te raken
- Beperk schermtijd — te veel prikkels verergeren symptomen
- Vaste slaaptijden — slaapgebrek verergert ADHD
5. Ouderbegeleiding
Overweeg ouderbegeleiding of training, zoals:
- Parent Management Training (PMT)
- Triple P (Positive Parenting Program)
Deze programma's helpen je om effectiever om te gaan met lastig gedrag.
6. School betrekken
Werk samen met school:
- Bespreek met de leraar wat je kind nodig heeft
- Vraag om aanpassingen: vooraan zitten, bewegingspauzes, extra begeleiding
- Overweg een handelingsplan of ZorgAdviesTeam (ZAT) traject
Veelgestelde vragen
Op welke leeftijd kan ADHD worden gediagnosticeerd?
Vanaf ongeveer 5-6 jaar kan een diagnose gesteld worden. Bij jonge kinderen is het lastiger omdat veel gedrag ontwikkelingsgebonden is.
Kan ADHD vanzelf overgaan?
Hyperactiviteit neemt vaak af met de leeftijd, maar aandachtsproblemen en impulsiviteit blijven meestal bestaan. Ongeveer 50-70% van de kinderen heeft ook als volwassene symptomen.
Moet mijn kind medicatie als het ADHD heeft?
Nee, medicatie is één optie. Andere behandelingen zijn gedragstherapie, ouderbegeleiding en schoolaanpassingen. Medicatie wordt overwogen als symptomen ernstig beperkend zijn.
Is ADHD erfelijk? Heb ik het ook?
Ja, ADHD is erfelijk. Als je kind ADHD heeft, is de kans groter dat jij (of je partner) het ook hebt. Overweeg een ADHD test volwassenen om jezelf te screenen.
Wat als school zegt dat mijn kind ADHD heeft, maar ik zie het thuis niet?
Symptomen kunnen situationeel verschillen. Op school zijn er meer prikkels, meer eisen aan concentratie en zelfbeheersing. Bespreek met school welk gedrag zij zien en vergelijk dat met thuis.
Klaar voor duidelijkheid?
Doe de gratis, wetenschappelijk onderbouwde zelftest en krijg binnen 5 minuten inzicht.
Start ADHD Zelftest
